Ε' Δημοτικού: Φυσική: Τετράδιο εργασιών.

ΦΕ1:ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Πείραμα: Κόψε τις εικόνες που θα σου δώσει η δασκάλα ή ο δάσκαλός  σου και κόλλησέ τες στη σωστή θέση στη διατροφική πυραμίδα.

Παρατήρηση: Πρέπει να τρώμε πολλά φρούτα, λαχανικά, δημητριακά και λιγότερα γλυκά, βούτυρο, λάδι και κρέας.

Πείραμα: Κόψε τις εικόνες που θα σου δώσει η δασκάλα ή ο δάσκαλός σου και κόλλησέ τες στη σωστή θέση στην πυραμίδα δραστηριοτήτων

Παρατήρηση: Πρέπει να αφιερώνουμε περισσότερο χρόνο στις δραστηριότητες που βρίσκονται στη βάση της πυραμίδας και λιγότερο σ’ αυτές που βρίσκονται στην κορυφή της.

Συμπέρασμα: Πρέπει να καταναλώνουμε περισσότερες τροφές από τη βάση της πυραμίδας και λιγότερες από την κορυφή της. Το ίδιο ισχύει και για τις δραστηριότητες.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ:

2. Με βάση όσα έμαθες για τη διατροφική πυραμίδα μπορείς να προτείνεις ένα ημερήσιο πρόγραμμα υγιεινής διατροφής:

Πρωινό: γάλα και μία φέτα με μέλι.

Διάλειμμα: ένα χυμό και ένα σάντουιτς .

Μεσημεριανό: πράσινη σαλάτα.

Απογευματινό: φρουτοσαλάτα

Βραδινό: γιαούρτι           

ΦΕ2: ΤΑ ΔΟΝΤΙΑ ΜΑΣ – Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΟΥ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ

Πείραμα: Παρατήρησε προσεκτικά και μέτρησε τα δόντια σου χρησιμοποιώντας το καθρεφτάκι.

1. Πόσα δόντια μέτρησες στην επάνω και πόσα στην κάτω σιαγόνα;

2. Είναι ίδια τα δόντια στην επάνω και στην κάτω σιαγόνα;

3. Ποιες διαφορές παρατήρησες ανάμεσα στα δόντια που βρίσκονται στο μπροστινό και αυτά που βρίσκονται στο πίσω μέρος της σιαγόνας;

Παρατήρηση:

1. 12 δόντια σε κάθε σιαγόνα. Τα δόντια της επάνω σιαγόνας δεν έχουν σημαντικές διαφορές με τα δόντια της κάτω σιαγόνας.

2. Τα δόντια που βρίσκονται στο μπροστινό μέρος της σιαγόνας είναι μυτερά και κοφτερά, ενώ έχουν όλα μικρή επιφάνεια.

3. Τα δόντια που βρίσκονται στο πίσω μέρος είναι πλατιά με μεγάλη επιφάνεια.

Πείραμα: Δάγκωσε ένα μήλο και μάσησέ το. με ποια δόντια κόβεις ή σκίζεις την τροφή; Με ποια τη μασάς;

Παρατήρηση: Με τους κοπτήρες και τους κυνόδοντες κόβω και σχίζω την τροφή. Με τους προγόμφιους και τους γομφίους αλέθω και μασώ την τροφή.

Παρατήρησε προσεκτικά τα δόντια στον παρακάτω πίνακα. Ποια είναι πλατιά με μεγάλη επιφάνεια, ποια είναι πλατιά με μικρή επιφάνεια και ποια είναι μυτερά; Με ποια δόντια κόβουμε και με ποια σκίζουμε τις τροφές; Με ποια τις μασάμε;

Δόντια:     Ονομασία:                  Περιγραφή:                           Χρησιμότητα:

                   κοπτήρας                 πλατύ δόντι με μικρή           κόβει την τροφή

                                                   επιφάνεια

                   κυνόδοντας             μυτερό δόντι με μικρή           σχίζει την τροφή

                                                   επιφάνεια

                     προγόμφιος            πλατύ δόντι με μεγάλη         αλέθει την τροφή

                                                   επιφάνεια

                    γομφίος                  πλατύ δόντι με μεγαλύτερη       αλέθει την τροφή

                                                   επιφάνεια από τα άλλα

Παρατήρησε προσεκτικά τα δόντια του παιδιού και του ενήλικα στις εικόνες. Ποιες διαφορές παρατηρείς ανάμεσα στα νεογιλά και στα μόνιμα δόντια;   

                                          Νεογιλά:

                       10 δόντια σε κάθε σιαγόνα

                       όχι προγόμφιοι

                       4 γομφίοι σε κάθε σιαγόνα

                       μικρότερα δόντια

                                        Μόνιμα:

                        16 δόντια σε κάθε σιαγόνα

                        υπάρχουν προγόμφιοι

                        6 γομφίοι σε κάθε σιαγόνα

                        μεγαλύτερα δόντια

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Δεν είναι όλα μας τα δόντια ίδια. Ανάλογα με το σχήμα και με τη λειτουργία τους ονομάζονται κοπτήρες, κυνόδοντες, προγόμφιοι και γομφίοι. Με τους κοπτήρες κόβουμε την τροφή, με τους κυνόδοντες τη σχίζουμε, με τους προγόμφιους και τους γομφίους μασάμε και αλέθουμε την τροφή.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ:

1. Στα σκίτσα βλέπεις τα δόντια δύο διαφορετικών ζώων. Ποιο ζώο είναι φυτοφάγο και ποιο σαρκοφάγο; Μπορείς να εξηγήσεις την απάντησή σου;

Στην πρώτη εικόνα τα δόντια είναι πλατιά με μεγάλη επιφάνεια Αυτά τα δόντια δεν μπορούν να σχίσουν και να κόψουν την τροφή αλλά να την αλέσουν. Γι’ αυτό είναι φυτοφάγο. Στην δεύτερη εικόνα βλέπουμε ότι τα δόντια είναι μυτερά με μικρή επιφάνεια. Αυτά τα δόντια δεν μπορούν να αλέσουν την τροφή αλλά να την κόψουν και να την σχίσουν. Γι’ αυτό είναι σαρκοφάγο.

 3. Η επίσκεψη στον οδοντίατρο είναι απαραίτητη μόνον όταν πονούν τα δόντια μας;

                                  

Πρέπει να επισκεπτόμαστε τον οδοντίατρο συχνά ακόμη κι αν δεν έχουμε κανένα πρόβλημα. Ο οδοντίατρος μπορεί να διαπιστώσει ότι έχουμε κάποιο πρόβλημα στα δόντια μας χωρίς να φαίνεται.

ΦΕ3: ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Πείραμα: Μάσησε λίγο ψωμί για ένα λεπτό περίπου χωρίς να το καταπιείς.

1. Πώς αλλάζει η γεύση του ψωμιού χωρίς να το καταπιείς;

2. Βάλε τη μπουκιά που μάσησες σε ένα πιατάκι. Σε ένα άλλο πιατάκι Βάλε λίγο βρεγμένο ψωμί. Ρίξε στο ψωμί και στα δύο πιατάκια μερικές σταγόνες από το βάμμα ιωδίου και ανακάτεψε καλά χρησιμοποιώντας δύο διαφορετικές οδοντογλυφίδες. Τι παρατηρείς;

Παρατήρηση:

1. Όσο μασάμε το ψωμί γίνεται πιο γλυκό. Αυτό συμβαίνει διότι το ψωμί περιέχει άμυλο που με το σάλιο διασπάται σε χημικές ενώσεις που είναι γλυκές.

2. Στο μασημένο ψωμί το χρώμα δεν αλλάζει διότι δεν περιέχει άμυλο. Στο αμάσητο ψωμί το χρώμα αλλάζει και γίνεται μπλε. Αυτό συμβαίνει διότι το βάμμα ιωδίου αλλάζει χρώμα όταν αναμιγνύεται με άμυλο.

Πείραμα:

1. Γέμισε το ποτήρι μέχρι τη μέση με νερό. Ρίξε λίγες σταγόνες λάδι και ανακάτεψε καλά με το καλαμάκι. Τι παρατηρείς;

2. Ρίξε λίγο υγρό σαπούνι στο ποτήρι και ανακάτεψε πάλι καλά με το καλαμάκι. Τι παρατηρείς;

Παρατήρηση:

1. Το λάδι δεν αναμιγνύεται με το νερό.

2. Το λάδι διαλύεται στο νερό όταν ρίξω υγρό σαπούνι.

Συμπέρασμα: Όπως το υγρό σαπούνι διευκολύνει τη διάσπαση των λιπών του λαδιού έτσι και η χολή διευκολύνει τη διάσπαση των λιπών που περιέχουν οι τροφές. Το σάλιο που εκκρίνεται από τους σιελογόνους αδένες διευκολύνει τη διάσπαση του αμύλου που περιέχεται στις τροφές.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ:

1. Ένωσε με γραμμές τα κουτάκια που ταιριάζουν.

Λεπτό έντερο- τα χρήσιμα στοιχεία των τροφών περνούν στο αίμα

Οισοφάγος- συνδέει το στόμα με το στομάχι

Χολή- διάσπαση λιπών

Στόμα- μάσηση, δημιουργία μπουκιάς

2. Μπορείς να περιγράψεις με λίγα λόγια τι συμβαίνει στο στομάχι κατά τη διάρκεια της πέψης;

Η τροφή περνάει αρχικά από το στόμα, μετά από το φάρυγγα, τον οισοφάγο στο στομάχι. Εκεί εκκρίνεται το γαστρικό υγρό. Με τις κινήσεις του στομάχου η τροφή γίνεται ένα παχύρευστο υγρό. Τέλος περνάει από το λεπτό έντερο.

3. Λύσε το σταυρόλεξο.

1. Στομάχι

2. Πάγκρεας

3. Συκώτι

4. Οισοφάγο

5. Χολή

6. Δωδεκαδάκτυλο

7. Έντερο

8. Σάλιο

ΦΕ1: ΤΟ ΘΕΡΜΟΜΕΤΡΟ

Πείραμα: Γέμισε τρεις λεκάνες με νερό. Στην πρώτη βάλε κρύο, στη δεύτερη χλιαρό και στην τρίτη ζεστό νερό. Μετά από λίγο βύθισε και τα δύο χέρια σου στη λεκάνη με το χλιαρό νερό. Τι παρατηρείς;

Παρατήρηση: Με το χέρι που είχα στο ζεστό νερό αισθάνομαι κρύο το χλιαρό νερό ενώ με το χέρι που είχα στο κρύο νερό αισθάνομαι ζεστό το χλιαρό νερό.

Συμπέρασμα: Η εκτίμηση της θερμοκρασίας με την αίσθηση της αφής δεν είναι ακριβής και αντικειμενική.

Για να μετρήσουμε τη θερμοκρασία με ακρίβεια, χρησιμοποιούμε εδικά όργανα, τα θερμόμετρα. Στις εικόνες βλέπεις ένα γνώριμο τύπο θερμομέτρων, στα οποία η ένδειξη δίνεται από κάποιο υγρό. Συνήθως χρησιμοποιούμε υδράργυρο ή χρωματισμένο οινόπνευμα. Τα θερμόμετρα υδραργύρου και τα θερμόμετρα οινοπνεύματος μπορεί να περιέχουν διαφορετικό υγρό και να έχουν διαφορετικό σχήμα , έχουν όμως όλα :

                          

1. μικρό δοχείο με υγρό

2. λεπτό σωληνάκι που λέγεται τριχοειδής σωλήνας

3. μία κλίμακα μέτρησης της θερμοκρασίας

                        1. θερμόμετρο υδραργύρου

                        2. θερμόμετρο οινοπνεύματος

Πείραμα: βάλε μερικά παγάκια σε ένα δοχείο με λίγο νερό. Ανακάτεψε με ένα μολύβι. Αν λιώσουν όλα τα παγάκια , πρόσθεσε μερικά ακόμη, ώστε να υπάρχουν στο ποτήρι συγχρόνως παγάκια και νερό. Χρησιμοποιώντας το θερμόμετρο, μέτρησε τη θερμοκρασία του πάγου που λιώνει.

Παρατήρηση: Η θερμοκρασία του πάγου που λιώνει είναι 0oc.

Πείραμα: Η δασκάλα ή ο δάσκαλός σου βράζει νερό σε ένα δοχείο. Με ένα θερμόμετρο μετρά τη θερμοκρασία του νερού που βράζει

Παρατήρηση: Η θερμοκρασία που μετρήσαμε είναι 100oc.

Συμπέρασμα: Με τη βοήθεια της δασκάλας ή του δασκάλου σου συμπλήρωσε την κλίμακα Celsius στο θερμόμετρο. Τι θερμοκρασία δείχνει το θερμόμετρο στο σκίτσο; Μπορείς τώρα να περιγράψεις με λίγα λόγια τον τρόπο με τον οποίο εργάστηκε ο Celsius;

Ο Celsius τοποθέτησε ένα θερμόμετρο σε ένα δοχείο που περιείχε καθαρό νερό και παγάκια. Στο σημείο που ήταν η στάθμη του υγρού στο θερμόμετρο σημείωσε τον αριθμό 0. Στη συνέχεια  τοποθέτησε το θερμόμετρο σε ένα δοχείο με νερό που έβραζε και σημείωσε τον αριθμό 100. Μετά χώρισε αυτό το διάστημα σε 100 ίσα μέρη και ονόμασε κάθε μέρος ένα βαθμό.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ:

1. Μπορούμε να εκτιμήσουμε με τις αισθήσεις μας τη θερμοκρασία, έστω και με μικρή ακρίβεια, σε όλες τις περιπτώσεις; Μπορείς να εξηγήσεις την απάντησή σου;

Για σώματα με πολύ πιο υψηλές θερμοκρασίες από τη θερμοκρασία του σώματός μας δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις αισθήσεις μας, γιατί θα πάθουμε έγκαυμα. Το ίδιο συμβαίνει και με σώματα με θερμοκρασίες πολύ πιο χαμηλές από τη θερμοκρασία του σώματός μας                           

2. Στα θερμόμετρα της φωτογραφίας η στάθμη του υγρού δεν είναι στο ίδιο ύψος. Δείχνουν τα θερμόμετρα διαφορετική θερμοκρασία; Μπορείς να εξηγήσεις την απάντησή σου;

Και τα τρία θερμόμετρα δείχνουν την ίδια θερμοκρασία. Η στάθμη του υγρού βρίσκεται στην ίδια τιμή αλλά σε διαφορετικό ύψος.

3. Ο Γιάννης και ο Νίκος θέλουν να μετρήσουν τη θερμοκρασία του εδάφους. Ποιος από τους δύο εργάζεται λανθασμένα; Ποιο είναι το λάθος που κάνει;

Ο Γιάννης εργάζεται λανθασμένα, γιατί για να μετρήσουμε σωστά τη θερμοκρασία του εδάφους πρέπει το γυάλινο δοχείο με το υγρό να βρίσκεται όλο μέσα στο έδαφος. Ο Γιάννης κρατά το θερμόμετρο έτσι ώστε απλά να ακουμπάει στο έδαφος μετρώντας τη θερμοκρασία του αέρα.

ΦΕ2: ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ-ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ: ΔΥΟ ΕΝΝΟΙΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ

Πείραμα: Η δασκάλα ή ο δάσκαλός σου θερμαίνει νερό σε ένα δοχείο. Μέτρα τη θερμοκρασία κάθε λεπτό και συμπλήρωσε την παρατήρησή σου στον πίνακα της επόμενης σελίδας.

Παρατήρηση:

Μετά από:                                                                                        Θερμοκρασία:

1 λεπτό                                                                                            20 oc

2 λεπτά                                                                                            22 oc

3 λεπτά                                                                                            24 oc

4 λεπτά                                                                                            25 oc

5 λεπτά                                                                                            27 oc

Συμπέρασμα: Ένα μέρος της ενέργειας που ελευθερώνεται όταν καίγεται το αέριο, απορροφάται από το νερό. Έτσι η θερμοκρασία του νερού αυξάνεται

Πείραμα: Τοποθέτησε το μικρό δοχείο με το ζεστό νερό από το προηγούμενο πείραμα μέσα σε ένα μεγαλύτερο δοχείο που το έχεις γεμίσει με κρύο νερό. Με δύο θερμόμετρα παρακολούθησε τη μεταβολή της θερμοκρασίας του νερού στα δύο δοχεία. Σημείωσε τις μετρήσεις σου στον πίνακα.

Παρατήρηση:

Μετά  από:    Θερμοκρασία στο μικρό δοχείο:    Θερμοκρασία στο μεγάλο δοχείο:

1 λεπτό                   60 oc                                                     20 oc

2 λεπτά                   55 oc                                                     22 oc

3 λεπτά                   52 oc                                                     23 oc

4 λεπτά                   50 oc                                                     24 oc

5 λεπτά                   48 oc                                                     26 oc

Συμπέρασμα:

1. στο μικρό δοχείο: το ζεστό νερό που υπάρχει στο μικρό δοχείο δίνει θερμότητα και η θερμοκρασία του ελαττώνεται.

2. στο μεγάλο δοχείο: το κρύο νερό που υπάρχει στο μεγάλο δοχείο παίρνει θερμότητα και η θερμοκρασία του αυξάνεται.

Συμπέρασμα: Η ενέργεια στο μονόδρομο!

Η θερμότητα ρέει από τα θερμά στα ψυχρά σώματα.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ:

1. Τοποθετούμε μία κατσαρόλα με νερό πάνω στο μάτι της ηλεκτρικής κουζίνας. Εξήγησε τι ακριβώς συμβαίνει χρησιμοποιώντας τις λέξεις θερμοκρασία και θερμότητα.

Η κατσαρόλα με το νερό έχει χαμηλότερη θερμοκρασία από το μάτι της κουζίνας. Έτσι ρέει η θερμότητα από το μάτι της κουζίνας στο μέταλλο και κατόπιν στο νερό. Έτσι αυξάνεται η θερμική ενέργεια του νερού και μαζί και η θερμοκρασία του. 

2. Συμπλήρωσε τις παρακάτω προτάσεις με τις λέξεις θερμοκρασία και θερμότητα.

1. θερμότητα

2. θερμοκρασία

3. θερμοκρασία

3. Σε ποιο από τα δύο ποτήρια έχει το νερό περισσότερη ενέργεια; Αν τοποθετήσουμε το μικρό ποτήρι μέσα στο μεγάλο , ποια  θα είναι η ροή της θερμότητας;

Το νερό στο μικρό ποτήρι είναι ζεστό ενώ στο μεγάλο κρύο. Περισσότερη θερμική ενέργεια έχει το νερό στο μικρό ποτήρι. Αν τοποθετήσουμε το μικρό ποτήρι μέσα στο μεγάλο, θα έχουμε ροή θερμότητας από το νερό του μικρού ποτηριού προς το μεγάλο ποτήρι. 

4. Σε ποιο από τα δύο ποτήρια έχει το νερό περισσότερη ενέργεια; Αν τοποθετήσουμε το μικρό ποτήρι μέσα στο μεγάλο, ποια θα είναι η ροή της θερμότητας;  

Το νερό στο μικρό ποτήρι είναι πιο κρύο απ’ ότι το νερό στο μεγάλο ποτήρι. Ξέρουμε ότι η θερμότητα ρέει από τα θερμότερα προς τα ψυχρότερα σώματα, άρα θα έχουμε άρα θα έχουμε ροή θερμότητας από το νερό του μεγάλου ποτηριού προς το νερό του μικρού ποτηριού. 

ΦΕ3. ΤΗΞΗ ΚΑΙ ΠΗΞΗ

Πείραμα: Βάλε στο μπρίκι λίγο νερό και πρόσθεσε δύο μεγάλα παγάκια. Ανακάτεψε καλά με το κουταλάκι. Στερέωσε ένα κερί στο θρανίο σου με πλαστελίνη και άναψέ το. Κράτησε το μπρίκι πάνω από τη φλόγα του κεριού και μέτρα τη θερμοκρασία στο μπρίκι κάθε δύο λεπτά. Ανακάτευε το νερό όση ώρα μετράς τη θερμοκρασία. Τι παρατηρείς;

 

Μετά από…        Θερμοκρασία                              Παρατήρηση:

2 λεπτά                       2oc                                       Όση ώρα λιώνει ο πάγος,

4 λεπτά                       2oc                                       η θερμοκρασία είναι σταθερή

6 λεπτά                       2oc                                       παρότι το νερό με το πάγο θερμέ-

8 λεπτά                       2oc                                       νεται από το κερί. Όταν λιώσει

10 λεπτά                     6oc                                       όλος ο πάγος η θερμοκρασία

12 λεπτά                     8oc                                       αρχίζει να αυξάνεται.

14 λεπτά                     14oc

Συμπέρασμα:

Όταν ένα στερεό σώμα παίρνει θερμότητα κάποια στιγμή αρχίζει να αλλάζει φυσική κατάσταση και ένα μέρος του γίνεται υγρό. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται τήξη. Όσο διαρκεί η τήξη η θερμοκρασία είναι σταθερή.

Πείραμα: Το πείραμα πρέπει να το κάνεις στο σπίτι σου. Γέμισε μια παγοθήκη με νερό και τοποθέτησέ τη στην κατάψυξη. Μέτρα τη θερμοκρασία του νερού στην παγοθήκη κάθε πέντε λεπτά. Τι παρατηρείς;

Μετά από…          Θερμοκρασία                              Παρατήρηση:

5 λεπτά                           6oc                                      Όση ώρα το νερό γίνεται πάγο

10 λεπτά                         2oc                                      σιγά σιγά η θερμοκρασία

15 λεπτά                         2oc                                      παραμένει σταθερή.

20 λεπτά                         2oc

25 λεπτά                         2oc

30 λεπτά                         2oc                                 

Συμπέρασμα:

Όταν ένα υγρό σώμα δίνει θερμότητα αρχίζει να αλλάζει φυσική κατάσταση και γίνεται στερεό. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται πήξη. Όσο διαρκεί η πήξη η θερμοκρασία είναι σταθερή.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ:

1. Μπορείς να σημειώσεις στα πλαίσια τη φυσική κατάσταση της σοκολάτας και στα βέλη τις ονομασίες για τις μετατροπές στη φυσική της κατάσταση;